Adam söwdasynyň pidalarynyň arasynda oglan çagalaryň paýy bäş esse artýar; BMG-niň Neşe serişdeleri we jenaýatçylyk babatynda müdirligiň hasabatyna görä, COVID-19 zerarly adam söwdasynyň ýagdaýy umuman ýaramazlaşdy

2018-nji ýylda 148 ýurtdan 50000 töweregi adam söwdasynyň pidalary ýüze çykaryldy we habar berildi. Şeýle-de bolsa, bu jenaýatyň gizlin tebigaty göz öňünde tutulsa, adam söwdasynyň pidalarynyň hakyky sany has köp bolar. Hasabatda adam söwdasy bilen meşgullanýanlaryň migrantlar we işsiz adamlar ýaly iň ejiz adamlary pida hökmünde saýlaýandygy görkezilýär. COVID-19 bilen baglanyşykly çökgünlik has köp adamy adam söwdasyna sezewar edip biler.

Birleşen Milletler Guramasynyň Neşe serişdeleri we jenaýatçylyk babatynda müdirliginiň ýerine ýetiriji direktory Ghada Waly: “Dünýäde millionlarça aýal-gyzlar, çagalar we erkekler dowam edýän COVID-19 çökgünliginde işden, mekdepden we sosial goldawdan mahrum galdy, bu bolsa adam söwdasynyň howpuny has ýokarlandyrýar. Adam söwdasy bilen meşgullanýan jenaýatçylaryň pandemiýa zerarly ejiz adamlardan peýdalanmagynyň öňüni almak üçin maksatlaýyn çäre görmek zerur” – diýip belledi. “Adam söwdasy barada Birleşen Milletler Guramasynyň Neşe serişdeleri we jenaýatçylyk babatynda müdirliginiň 2020-nji ýylyň global hasabaty BBirleşen Milletler Guramasynyň Neşe serişdeleri we jenaýatçylyk babatynda müdirliginiň global maksatnamalary we senagat tory arkaly berýän tehniki kömegi bilen, hökümetleriň adam söwdasyna garşy çäreleri barada habar bermegi, olaryň jezasyz galmazlygy we pandemiýany ýeňip geçmek ugrunda bilelikdäki tagallalaryň bölegi hökmünde pidalara goldaw bermek maksady bilen durmuşa geçirilmegi maksat edinýär.”

Pidalar barada maglumat

Zenan pidalar adam söwdasynyň esasy maksady bolmagyna galýar. 2018-nji ýylda dünýäde ýüze çykarylan her 10 sany pidadan takmynan bäş sanysy zenanlar, ikisi ýaş gyzlar bolupdy. Adam söwdasynyň pidalarynyň takmynan 20 göterimi erkekler, 15 göterimi ýaş oglanlardy. Soňky 15 ýylda ýüze çykarylan pidalaryň sany köpeldi, olaryň profili hem üýtgedi. Ýüze çykarylan pidalaryň arasynda zenanlaryň paýy 2018-nji ýylda 70 göterimden 50 göterime çenli peseldi, ýüze çykarylan çagalaryň paýy bolsa 10 göterimden 30 göterime çenli ýokarlandy. Şol döwürde, 2018-nji ýylda erkekleriň paýy iki esse, ýagny takmynan 10 göterimden 20 göterime çenli ýokarlandy. Umuman alanyňda, ýüze çykarylan pidalaryň 50 göterimi jynsy taýdan ekspluatasiýa üçin satyldy, 38 göterimi mejbury zähmet üçin ulanyldy, alty göterimi mejbury jenaýat işine sezewar edildi, bir göterimi ýalbarmaga, az sanlysy bolsa mejbury nikalaşmak, beden agzalaryny ulanmak we beýleki maksatlar üçin ulanyldy. Pidalaryň profilleri ekspluatasiýa görnüşine baglylykda tapawutlanýar. 2018-nji ýylda ýüze çykarylan zenanlaryň we gyzlaryň köpüsi jynsy taýdan ekspluatasiýa üçin satyldy, erkekler we oglanlar bolsa, esasan, mejbury zähmet üçin satyldy.

Mejbury zähmet üçin satylan pidalaryň paýy on ýyldan gowrak wagt bäri yzygiderli artýar. Pidalar ykdysady pudaklaryň köpüsinde, esasan hem, oba hojalygy, gurluşyk, balykçylyk, magdançylyk we öý işleri ýaly aýratyn şertlerde alnyp barylýan ýerlerde ulanylýar.

Jenaýatçylar barada maglumat

Bütin dünýäde adam söwdasynda günäkärlenýänleriň we iş kesilenleriň aglaba bölegi, ýagny degişlilikde 64 we 62 göterimi erkek bolmagyna galýar. Jenaýatçylar pidalaryň köp sanyny satmak bilen meşgullanýan guramaçylykly jenaýat toparlarynyň agzalary, şeýle-de özbaşdak ýa-da kiçi toparlarda pursatparaz esasda işleýän adamlar bolup biler. Adam söwdasy bilen meşgullanýanlar adam mertebesine we hukuklaryna üns bermän, pidalaryny haryt hökmünde görýärler. Olar adamlary onlarça ABŞ dollaryndan on müňlerçe ABŞ dollaryna çenli bahadan satýar, iň iri jenaýat guramalary iň köp girdeji gazanýar. Adam söwdasy bilen meşgullanýanlar pidalary işe almakdan başlap, ekspluatasiýa etmäge çenli her tapgyrda tehnologiýany öz iş nusgasyna birleşdirdi. Adam söwdasy bilen meşgullanýanlar köp çagalary sosial mediýada tapýarlar, şeýle ýagdaýda çagalar üns bermekde ýa-da dostluk gözlemekde aňsat maksada öwrülýär. Birleşen Milletler Guramasynyň Neşe serişdeleri we jenaýatçylyk babatynda müdirligi strategiýanyň iki görnüşini kesgitledi: “awlama” - adatça sosial mediýada adam söwdasynyň pidasyny işjeň ýagdaýda yzarlamak; we “tutmak” - jenaýatçylaryň iş mahabatlaryny ýerleşdirip, pidalaryň jogap bermegine garaşýan ýagdaýlary. Internet adam söwdasyna adam pidalarynyň ekspluatasiýasyny göni ýaýlymda görkezmäge mümkinçilik berýär, bu bolsa bir pidanyň ýer ýüzünde köp jenaýatçy tarapyndan bir wagtyň özünde kemsidilmegine mümkinçilik berýär.

Adam söwdasynyň akymlary

Ýurtda toplanan maglumatlara esaslanyp, Birleşen Milletler Guramasynyň Neşe serişdeleri we jenaýatçylyk babatynda müdirligi dünýäde adam söwdasynyň 534 dürli akymyny hasaba almagy başardy, ýöne pidalar adatça geografiki taýdan ýakyn ýerlerde satylýar. Adaty mysallar, töwereklere işe alynýan we ýakyn motellerde ýa-da barlarda ulanylýan gyzlar. Bütin dünýäde pidalaryň köpüsi gelip çykan ýurdunda halas edilýär. Has giňişleýin maglumat üçin sebitdäki görkezijileriň jedweline ýa-da hasabata serediň.

***

Adam söwdasy baradaky global hasabat Birleşen Milletler Guramasynyň Neşe serişdeleri we jenaýatçylyk babatynda müdirligi tarapyndan bu jenaýat babatda täsirli hereketler barada maglumat bermek we ony BMG-niň Durnukly ösüş boýunça Gün tertibiniň çäginde ýerleşdirmek üçin her iki ýylda bir gezek düzülýär. 2020-nji ýyldaky neşir 148 ýurt üçin resmi çeşmelerden maglumatlary toplap, adam söwdasynyň pidalarynyň dünýädäki iň uly maglumatlar binýadyndan maglumatlary öz içine alýar. Şeýle hem, onda 71 sany ýurtdan 489 sany kazyýet işi seljerilýär we bu jenaýatyň günäkärleri we onuň aýratynlyklary barada ýokary hilli maglumat berilýär.