Soňky
Press reliz
16 iýun 2025
Azyk we oba hojalyk guramasy DÖM-iň görkezijileri boýunça milli mümkinçilikleri güýçlendirýär
Has köp öwrenme
Press reliz
05 iýun 2025
BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik Utgaşdyryjysy Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä gününe bagyşlanan maslahata gatnaşdy
Has köp öwrenme
Press reliz
04 iýun 2025
BMG-niň tegelek stoly Türkmenistanyň ýaşyl energetika geçmek ýollaryny beýan etdi
Has köp öwrenme
Soňky
Durnukly ösüşüň maksatlary Türkmenistanda
Durnukly Ösüş Maksatlary global derejede garyplygy ýok edip, ýer ýüzüniň daşky gurşawyny gorap we ähli ýerde adamlaryň parahatçylykda we abadançylykda ýaşamagyny üpjün etmek üçin işleri geçirmäge çagyrýar. Bu bolsa BMG-nyň Türkmenistandaky maksatlary bolup durýar.
Press reliz
14 aprel 2022
“Global pandemiýa bilen baglanyşykly köpdürli töwekgelçilikleri we howplary azaltmak üçin habarlylygy ýokarlandyrmak we bu işe ýaşlary çekmek” atly bilelikdäki maksatnamanyň çäginde gazanylan üstünlikleri gözden geçirmek
Ýolbaşçy komitetiniň mejlisine Türkmenistanyň Sport we ýaşlar syýasaty ministriniň orunbasary jenap Parahat Agaýew we Türkmenistanda BMG-niň Hemişelik utgaşdyryjysynyň edarasynyň toparynyň ýolbaşçysy jenap Çary Nurmuhammedow ýolbaşçylyk etdi. Bilelikdäki maksatnama, 2021-nji ýylyň 1-nji awgustyndan 2023-nji ýylyň 31-nji ýanwaryna çenli durmuşa geçirilmeli we Birleşen Milletler Guramasynyň Adam howpsuzlygy üçin Trust gaznasy (BMGAHTG) tarapyndan goldanýar.
Ýolbaşçy komitetiň agzalary – milli ministrlikleriň we guramalaryň, şeýle hem BMG-niň düzümleýin edaralarynyň wekilleri, ýagny, taslamany durmuşa geçirýän jogapkär hyzmatdaşlar häzirki wagta çenli gazanylan üstünlikler barada hasabat berdiler, mümkinçilikleri ara alyp maslahatlaşdylar we 2022-nji ýylda amala aşyrylmaly işler barada ylalaşyga geldiler.
Çykyş edenler ynsan howpsuzlygyna ünsi jemlemeklik - pandemiýanyň töwekgelçiligine sezewar bolan ejiz toparlary bu başlangyjyň üns merkezinde goýup, olaryň sesleriniň eşidilmegini we mätäçliklerini, hem-de gowşak taraplaryny göz öňünde tutýandygyny bellediler. Bu işlere ýaşlary çekmek we olaryň mümkinçiliklerini ýokarlandyrmak ýurduň Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek ugrundaky öňegidişligini güýçlendirmek, Daşoguz we Lebap welaýatlarynda ýerli jemgyýetleriň durnuklylygyny ýokarlandyrmak, şeýle hem pandemiýa garşy durmuş-ykdysady çäreleriň netijeli we yzygiderli durmuşa geçirilmegine goşant goşmak üçin möhüm bir mümkinçilikdir.
Bilelikdäki maksatnamanyň maksady bu sebitlerdäki döwlet edaralarynyň we jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri bilen bilelikde dört jemgyýetçilik başlangyçlaryny meýilleşdirmek, taslamak we durmuşa geçirmek arkaly Lebap we Daşoguz welaýatlarynda ýaşlary kuwwatlandyrmak we çekmekdir. Bu başlangyçlar adam howpsuzlygy çemeleşmäni jemlär we “hiç bir kişini ünsden düşürmezlik” ýörelgesine laýyklykda Lebap we Daşoguz welaýatlarynyň iň ejiz toparlarynyň howpsuz bolmagyna gönükdiriler.
Mundan başga-da, 18 aýlap dowam etjek Bilelikdäki maksatnama töwekgelçiligi seljermekde we global pandemiýa garşy köp ölçegli çäreleri işläp düzmekde adam howpsuzlygy çemeleşmesini ulanmak üçin milli we sebitleýin derejesinde döwlet işgärleriniň ukybyny artdyrmagy maksat edinýär. Köp pudaklaýyn çemeleşmäni ulanmak arkaly Bilelikdäki maksatnama aşakdan ýokaryk çemeleşmesini ulanyp, adamlara gönükdirilen, hemmetaraplaýyn, anyk mazmunly we öňüni alyş çärelerini öz içine alýar.
Bu maksatnamanyň amala aşyrylmagyna ÝUNFPA, Birleşen Milletler Guramasynyň Ilat Gaznasy we Türkmenistanyň Sport we ýaşlar syýasaty ministrligi ýolbaşçyk eder. Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi tarapyndan utgaşdyrylan beýleki hyzmatdaşlar BMG-niň Çagalar gaznasy, Halkara migrasiýa guramasy, BMG-niň Neşe serişdeleri we jenaýatçylyk baradaky müdirligi we Türkmenistanyň Zähmet we ilaty durmuş taýdan goramak ministrligi, Türkmenistanyň Içeri işler ministrligi, Türkmenistanyň Bilim ministrligi, Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi, şeýle hem Türkmenistan hökümetiniň adyndan Lebap, Mary, Ahal, Daşoguz we Balkan welaýatlarynyň häkimlikleridir. Şeýle hem Bilelikdäki maksatnama Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasy, Türkmenistanyň Zenanlar Bileleşigi, jemgyýetçilik guramalary we jemgyýetler bilen işleýän ýerli jemgyýetçilik guramalary tarapyndan goldaw berilýär.
Habarlaşmak üçin:
Natalýa Çemaýewa
Bilelikdäki maksatnamanyň dolandyryjysy, ÝUNFPA
Elektron poçta: chemayeva@unfpa.org
Waka
25 mart 2025
Merýemiň hekaýasy: inçekeselden sagalmagyň ýoly
Meýrem daşary ýurdaky ýokary okuw jaýlarynyň birinde dolandyryjy hünäri boýunça üstünlikli okap ýördi. Okuwyň birinji ýylynyň kyn düşenligne garamazdan Merýem ony gowy netijeler bilen tamamlady. Keseliň ilkinji howsalaly duýduryş almatlaryTomusky dynç alyş döwründe Merýemde ýadawlyk, bokurdagyň agyrmagy, yzygiderli üsgülewük we erbet kelle agyry ýaly alamatlar peýda bolyp, ol özüni erbet duýup başlady. Ilkibada, Merýem özüni erbet duýmagynyň esasy sebäbini aşa köp okanýanlygy bilen baglanyşdyrdy, ýone alamatlaryň bir aýdan hem uzaga çekmesi ony lukmana ýüz tutmana mejbur etdi.Lukmanlar başda oňda ýokary dem alys ýollarynyň ýiti wirusly ýokanjyny anykladylar, ýöne bellenen bejergi kömek etmedi. Merýemi üç aýlap dümewden, sowuklamadan we bokurdak agyrysyndan bejerdiler. Lukmanlar tarapyndan berilýän maslahatlar, şol sanda içmeli dermanlar, almaly ýörite bejerigiler dowamly üýtgäp durýardy. Özünde bolup geçýän alamatlar boýunça keseli internetden gözlände, depressiýadan başlap hatda howply çiş kesellere çenli netijeleri berýärdi. treated for everything from the flu to tonsillitis. Medications, physiotherapy, and recommendations kept changing. Online searches for her symptoms yielded a range of possibilities — from depression to cancer. Näbelli keseliň uzaga çeken bejergisiSentýabr aýynyň ortalaryna, täze okuw ýyly başlandy, Merýem doly derejede güýçden gaçdypdy. Gijelerne basyrganyp, derläp oýanýardy bedeniniň agramy köp mukdarda pese düşdi we ol üsgülewükden ejir çekýärdi. Günleriň birinde aýaklarynyň dyzdan aşagyny duýmaýandygy sebäpli ukydan oýandy. Ol aýaklaryny yzygiderli çümmüklemegine garamazdan, olaryň duýujylygy bir sagatdan soň gaýdyp geldi.“Men gowy görýan apelsinlerimi iýen wagtymda ýuregim bulandy, özümiň inçekesel bilen kesellandigime düşündim. Inçekeselden ejir çeken daşgy garyndaşymy ýadyma düşüip, onda bolan kesel alamatlary ýadyma saldym we özümdäkiler bilen deneşdirip öýkenlerimi gyssagly rentgen barlagyndan geçirilmegni talap etdim. Inçekesel bilen kesellemekden gorkmaýardym, Mende özüne näme bolýandygyna düşünmek hem-de wagt ýitimän bejergi almaga başlamak islegi bardy”.Öýkenleriň rentgenografiýa barlagynda lukmanlar tarapyndan gara kölege anyklanyldy, emma barlaghana synaglary inçekesel kesel kesgitlemesini tassyklamady. Dekabr aýyna çenli Merýem birnäçe gezek hassahanada ýatymlaýyn bejergide boldy, emma muňa garamazdan bejergiler netije bermedi. Öýünde bolsa onyň ýagdaýy has hem erbetleşýärdi. Şu wagta çenli takyk kesel kesgitlemesi goýulmandy. Merýem okuwy ýatdan çykarmaly boldy. Öýe tarap barýan ýolMerýem ýokary okuw mekdebinden akademiki rugsatdyny alyp, öýüne dolanmak kararyna geldi.Watana dolanyp gelenden soňra gyssagly ýagdaýda ähli barlaghana synaglaryndan we rentgenografiýa barlagyndan geçirildi. Barlaglaryn neijesinde kesel kesgitlemesi doly tassyklandy - rentgenogramma şekilinde nokadynyň ýerine öýkende açyk boşluk görünýärdi. Inçekesel kesgitlemesi GeneXpert enjamyny ulanmak arkaly gakylygyň barlagy geçirilenden soň tassyklanyldy.Kesel kesgitlemesiniň gutarnykly tassyklanylmagy Merýemde dürli-dürli pikirleri oýardy.Ol inçekesel keseliniň bejergisiniň bellidiginden başlap onyň elýeterli bolmagyna haýran galdy. Ýöne iň esasy zat, Merýem, keseliniň beýleki adamlara ýokuşmanyň sebäbi bolup biljekdigi barada aladalanýardy. Diagnozy kabul etmek we dikeldiş ýoluna başlamakKesel kesgitlemesi gutarnykly tassyklandy, lukmanlar topary Merýeme 9 aýlyk bejergi bellediler we onuň üçin bu ýagdaý aňsat däldi. Lukmanlar topary oňa inçekeseliň açyk görnüşi, ýagny bakterýalary daşky gurşawa çykarýan görnişi bilen keselländigini düşündirdiler. Ýagdaýynyň kynlygyna we lukmanlaryň goldawyna garamazdan, keseliniň ýakyn garyndaşlaryna nähili täsir edip biljekdigi barada alada edýärdi. Ol berlen maslahatlary berk ýerine ýetirýärdi – öýde ýeke özi aýratyn otagda bolýardy, otagyny yzygiderli arassalaýardy, örtük dakynýardy we maşgala agzalary bilen uzak wagtlap aragatnaşyk saklamazdy.Ol keselini hiç kimden gizlemezdi. Internet saýtlarynda görmegeý gyz bolan - Merýem bilen tanyşmak isleýän käbir ýigitlere: "Mende inçekesel bar!" – diýip göniden-göni ýazýardy. Bu bolsa, inçekesel düşünjesinde stereotipler bilen ýaşaýan ýigitleri aradan aýyrylmagyna sebäp boldy. Şeýlede bolsa muňa garamazdan yza çekilmedik bir ýigit tapyldy.
Bejerginiň ilkinji netijeleri: täze durmuşa tarap ädimBejerginiň depginli döwriniň birinji aýy tamamlandy, Merýemiň ýagdaýy gowulaşyp başlady. Geçirlen ýörite barlaglardan soňra lukmanlar keseliň ýapyk görnüşe geçendigi barada habar berdiler. Bu bolsa, öz gezeginde ýokanjyň özge adamlara ýokaşdyrylmak howpunyň ep-esli azalandygyny aňladýardy. Derman serişdeleriniň zyýanly täsirlerine garamazdan, bu habardan soň ol - maşgalasy üçin ýokaşma howpunyň ep-esli azalandygyna begendi.Bu döwürde olaryň maşgalasy öňkiden hem has jebis ysnyşdy. Merýemiň ene-atasy, doganlary oňa saglyk öýünden derman serişdelerini getirip bermekden başlap, öý işlerine kömek etmäge çenli ähli meseleleri babatynda bejerjiniň her tapgyrda goldaw berdiler. Bejergi döwrinde Merýeme düşýän agramy azaltmak maksady bilen maşgala oý aladalaryny utgaşdyrmak meselesinde ýardam berdi. Keseliň üsti bilen özgeriş: Bejergi nädip öz-özüne ideg etmek sapagyna öwrüldiMerýemiň özüni has gowşak duýýan döwürleri başdan geçirdi, ýagny ol diňe bir fiziki taýdan däl-de, eýsem duýgurlyk taýdan hem ejir çekerdi.Şol sebäpli hem bejergi alýan döwründe Merýem durmuşa we özüne bolan garaýşyny düýpgöter üýtgetmeli boldy. Kesel we bejergi alyş döwri onda özüne ideg etmekde täze endiklerini emele getirdi. Dermanlardan derisi garalyp, guraýandygy sebäpli, Merýem öýde özüni her gün timarlamak üçin belli bir wagt aýyrdy. Işdäsi ep-esli artdy we iýmit islegleri üýtgänsoň, arassa howada gezelenç etmek üçin has köp wagt sarp etmeli bolýardy. Käwagt dermanlar özüni biperwaý duýmaga mejbur edýänligi sebäpli we bejergi tamamlanandan soň özüniň iň gowy görnüşi bolmak üçin güýmenje tapmaly bolýardy.Kesel ýapyk, ýokançsyz görnüşe geçdip barlaglaryň ählisi gowy netijeleri berende, Merýemde gelejek hakdynda uly umytly arzuwlar peýda boldy. Okamak we işlemek meselesi açyklygyna galypdy. Ol özüni eklemäge öwrenişipdi, ýöne ýagdaýynyň durnuksyzlygy sebäpli oňa hatda uzakdan işlemek hem aňsat düşenokdy. Merýemiň inçekesel bilen keseländiginden gorkmadyk ýigit bu meselede oňa köp ýardam berdi. Merýemiň bejergisine we sagalmagyna ünsüni jemlemek üçin, oňa ideg etmekde we durmuş toýlaryny meýilleşdirmekde has köp jogapkärçiligi öz üstüne alyp başlady. Olaryň oturyp gürleşmekleri gündelik durmuşyň bir bölegine öwrüldi: ähli lukmançylyk maslahatlaryny berjaý etmegiň möhümdigini, bejerginiň nähili geçiriljekdigi barada alada edip, inçekeselden soň saglygy çalt dikeltmegiň başga usullarynyň bardygyny hem ara alyp maslahatlaşýardylar. Bu ýakynlyk we birek-biregiň aladasyny etmeklik pursatlary dikeldiş ýoluny aňsatlaşdyrmak bilen bilelikde has hem tizleşdirdi.Birnäçe aýlap dowam eden dermanlar arkaly bejergi göze görnüp duran netijeleri berdi - Merýem gowulaşýandygyny duýup başlady. Keseliň alamatlary kem-kemden gidip başlady we lukmanlar onuň immunitetiniň dikeldilendigini we işjeň durmuşa dolanmagyna rugsat berdiler. Şeýle-de bolsa, ýagdaýynyň gowulaşmagy bilen bilelikde täze kynçylyga, ýagny stigma bilen ýüzbe-ýüz galdy. Merýem öýden ýygy-ýygydan çykyp başlansoň, käbir joralarynyň we garyndaşlarynyň ýokaşmagyndan gorkup, onuň bilen gatnaşmakdan saklanandygyny duýdy. Bu ýagdaýyň kyn bolmagyna garamazdan Merýem inçekeseliň bejergisiniň bardygyny düşünýärdi we dikeltmek üçin elinden gelenini edýändigini bilýärdi. Geljegi täzeden gurmak: Arzuwlar we olaryň amala aşmagyna ýolBejergi başlandan bir ýyl töweregi wagt geçensoň, Merýem özüni has gowy duýýar. Lukmanyň atmagyna görä öýkendäki boşluk ýapyldy we inçekeseli häsýetlendirýän barlaglar negatiw netijeleri görkezýär. Ftisiatr lukmany, hatda inçekeselden gutulandygyny yglan etmek üçin topara ýüzlenmegi teklip etdi.“Men lukmanlaryň toparyna uly umyt baglaýaryn keselinden gutulandygym baradaky güwanama resminamasyny alanymdan soňra, öz şahsy durmuşymy tertipleşdirmegi hem-de okuwymy dowam etdirmegi meýilleşdirýärin. Keselden sagalma tarap aňsat bolmadyk ýolda ýakyndan goldanlyklary üçin maşgala agzalarma, lukmanlara we ýakynlaryma minnetdarlygymy bildirýärin”.Merýem topara uly umyt baglaýar. Gutulandygy barada güwanamany alandan soň, şahsy durmuşyny tertipleşdirmegi we okuwyny dowam etdirmegi meýilleşdirýär. Gutulma tarap ýoly aňsat bolmasa-da, maşgalasynyň, lukmanlaryň we ýakynlarynyň goldawy üçin minnetdarlygyny bildirýär. Indi Merýem özünde bolan alamatlara duş gelenleriň ählisine gysga wagtda kesel kesgitlemesiniň goýulmagyny maslahat berýär. Ol maslahatlarynda egerde kesel kesgitlemesi tassyklansa, kesele däl-de, onuň bejergisine üns bermekligi – derman serişdelerini yzygiderli içmekligi, gowy iýmitlenmegi, dynç almagy we güýç toplamaklyga üns berilmelidigi barada gaýta-gaýta nygtaýar.“Maşgalaňyzyň we ýakynlaryňyzyň goldawy üstünlikli dikelmegiň açary bolup durýar- Iň esasy ýeke galmazlyk”.Türkmenistanyň inçekesele garşy göreşmek gullugy boýunça milli maksatnamasy, 2010-njy ýyldan bäri Global gaznanyň AIDS, inçekesel we gyzzyrma (GF) fondlaryna berilýän grantlaryň goldawy bilen durmuşa geçirildi. Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi (TSG we DSM) we Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş Maksatnamasynyň (BMGÖM) goldawy bilen GF grantlary inçekeseliň ýagdaýyny azaltmaga we saglyk ulgamyny berkitmäge kömek etdi.2018-nji ýyldan başlap, Türkmenistan hökümeti derman serişdelerine durnukly bolan inçekeseli anyklamak we bejermek üçin reagentleri we dermanlary satyn almak we 2021-nji ýyla çenli durnukly inçekesel (KDD-IK) ýaly köp sanly maksatnama üçin maliýe jogapkärçiligini kem-kemden öz üstüne aldy.2025-nji ýylda GF taslamasy inçekeseliň iň çylşyrymly ýagdaýlaryna ünsi jemlär, şeýle hem 2027-nji ýyla çenli programmanyň içerki maliýeleşdirmesine kem-kemden geçiş bilen näsaglara diagnoz, bejergi we ideg goldawyny berer. Global gaznanyň, BMGÖM we Saglygy goraýyş ministrliginiň bilelikdäki tagallalary netijesinde inçekeseli anyklamak we bejermek ýurtda has elýeterli boldy. Şeýle-de bolsa, esasanam kesel wagtynda anyklanmadyk ýagdaýynda hassalar üçin sagaldyş ýoly henizem kyn bolup durýar.Daşary ýurtda diagnoz goýmak we öýde bejermek üçin uzak we kyn prosesi başdan geçiren ýaş aýal Merýem bilen bolan waka.
Bejerginiň ilkinji netijeleri: täze durmuşa tarap ädimBejerginiň depginli döwriniň birinji aýy tamamlandy, Merýemiň ýagdaýy gowulaşyp başlady. Geçirlen ýörite barlaglardan soňra lukmanlar keseliň ýapyk görnüşe geçendigi barada habar berdiler. Bu bolsa, öz gezeginde ýokanjyň özge adamlara ýokaşdyrylmak howpunyň ep-esli azalandygyny aňladýardy. Derman serişdeleriniň zyýanly täsirlerine garamazdan, bu habardan soň ol - maşgalasy üçin ýokaşma howpunyň ep-esli azalandygyna begendi.Bu döwürde olaryň maşgalasy öňkiden hem has jebis ysnyşdy. Merýemiň ene-atasy, doganlary oňa saglyk öýünden derman serişdelerini getirip bermekden başlap, öý işlerine kömek etmäge çenli ähli meseleleri babatynda bejerjiniň her tapgyrda goldaw berdiler. Bejergi döwrinde Merýeme düşýän agramy azaltmak maksady bilen maşgala oý aladalaryny utgaşdyrmak meselesinde ýardam berdi. Keseliň üsti bilen özgeriş: Bejergi nädip öz-özüne ideg etmek sapagyna öwrüldiMerýemiň özüni has gowşak duýýan döwürleri başdan geçirdi, ýagny ol diňe bir fiziki taýdan däl-de, eýsem duýgurlyk taýdan hem ejir çekerdi.Şol sebäpli hem bejergi alýan döwründe Merýem durmuşa we özüne bolan garaýşyny düýpgöter üýtgetmeli boldy. Kesel we bejergi alyş döwri onda özüne ideg etmekde täze endiklerini emele getirdi. Dermanlardan derisi garalyp, guraýandygy sebäpli, Merýem öýde özüni her gün timarlamak üçin belli bir wagt aýyrdy. Işdäsi ep-esli artdy we iýmit islegleri üýtgänsoň, arassa howada gezelenç etmek üçin has köp wagt sarp etmeli bolýardy. Käwagt dermanlar özüni biperwaý duýmaga mejbur edýänligi sebäpli we bejergi tamamlanandan soň özüniň iň gowy görnüşi bolmak üçin güýmenje tapmaly bolýardy.Kesel ýapyk, ýokançsyz görnüşe geçdip barlaglaryň ählisi gowy netijeleri berende, Merýemde gelejek hakdynda uly umytly arzuwlar peýda boldy. Okamak we işlemek meselesi açyklygyna galypdy. Ol özüni eklemäge öwrenişipdi, ýöne ýagdaýynyň durnuksyzlygy sebäpli oňa hatda uzakdan işlemek hem aňsat düşenokdy. Merýemiň inçekesel bilen keseländiginden gorkmadyk ýigit bu meselede oňa köp ýardam berdi. Merýemiň bejergisine we sagalmagyna ünsüni jemlemek üçin, oňa ideg etmekde we durmuş toýlaryny meýilleşdirmekde has köp jogapkärçiligi öz üstüne alyp başlady. Olaryň oturyp gürleşmekleri gündelik durmuşyň bir bölegine öwrüldi: ähli lukmançylyk maslahatlaryny berjaý etmegiň möhümdigini, bejerginiň nähili geçiriljekdigi barada alada edip, inçekeselden soň saglygy çalt dikeltmegiň başga usullarynyň bardygyny hem ara alyp maslahatlaşýardylar. Bu ýakynlyk we birek-biregiň aladasyny etmeklik pursatlary dikeldiş ýoluny aňsatlaşdyrmak bilen bilelikde has hem tizleşdirdi.Birnäçe aýlap dowam eden dermanlar arkaly bejergi göze görnüp duran netijeleri berdi - Merýem gowulaşýandygyny duýup başlady. Keseliň alamatlary kem-kemden gidip başlady we lukmanlar onuň immunitetiniň dikeldilendigini we işjeň durmuşa dolanmagyna rugsat berdiler. Şeýle-de bolsa, ýagdaýynyň gowulaşmagy bilen bilelikde täze kynçylyga, ýagny stigma bilen ýüzbe-ýüz galdy. Merýem öýden ýygy-ýygydan çykyp başlansoň, käbir joralarynyň we garyndaşlarynyň ýokaşmagyndan gorkup, onuň bilen gatnaşmakdan saklanandygyny duýdy. Bu ýagdaýyň kyn bolmagyna garamazdan Merýem inçekeseliň bejergisiniň bardygyny düşünýärdi we dikeltmek üçin elinden gelenini edýändigini bilýärdi. Geljegi täzeden gurmak: Arzuwlar we olaryň amala aşmagyna ýolBejergi başlandan bir ýyl töweregi wagt geçensoň, Merýem özüni has gowy duýýar. Lukmanyň atmagyna görä öýkendäki boşluk ýapyldy we inçekeseli häsýetlendirýän barlaglar negatiw netijeleri görkezýär. Ftisiatr lukmany, hatda inçekeselden gutulandygyny yglan etmek üçin topara ýüzlenmegi teklip etdi.“Men lukmanlaryň toparyna uly umyt baglaýaryn keselinden gutulandygym baradaky güwanama resminamasyny alanymdan soňra, öz şahsy durmuşymy tertipleşdirmegi hem-de okuwymy dowam etdirmegi meýilleşdirýärin. Keselden sagalma tarap aňsat bolmadyk ýolda ýakyndan goldanlyklary üçin maşgala agzalarma, lukmanlara we ýakynlaryma minnetdarlygymy bildirýärin”.Merýem topara uly umyt baglaýar. Gutulandygy barada güwanamany alandan soň, şahsy durmuşyny tertipleşdirmegi we okuwyny dowam etdirmegi meýilleşdirýär. Gutulma tarap ýoly aňsat bolmasa-da, maşgalasynyň, lukmanlaryň we ýakynlarynyň goldawy üçin minnetdarlygyny bildirýär. Indi Merýem özünde bolan alamatlara duş gelenleriň ählisine gysga wagtda kesel kesgitlemesiniň goýulmagyny maslahat berýär. Ol maslahatlarynda egerde kesel kesgitlemesi tassyklansa, kesele däl-de, onuň bejergisine üns bermekligi – derman serişdelerini yzygiderli içmekligi, gowy iýmitlenmegi, dynç almagy we güýç toplamaklyga üns berilmelidigi barada gaýta-gaýta nygtaýar.“Maşgalaňyzyň we ýakynlaryňyzyň goldawy üstünlikli dikelmegiň açary bolup durýar- Iň esasy ýeke galmazlyk”.Türkmenistanyň inçekesele garşy göreşmek gullugy boýunça milli maksatnamasy, 2010-njy ýyldan bäri Global gaznanyň AIDS, inçekesel we gyzzyrma (GF) fondlaryna berilýän grantlaryň goldawy bilen durmuşa geçirildi. Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi (TSG we DSM) we Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş Maksatnamasynyň (BMGÖM) goldawy bilen GF grantlary inçekeseliň ýagdaýyny azaltmaga we saglyk ulgamyny berkitmäge kömek etdi.2018-nji ýyldan başlap, Türkmenistan hökümeti derman serişdelerine durnukly bolan inçekeseli anyklamak we bejermek üçin reagentleri we dermanlary satyn almak we 2021-nji ýyla çenli durnukly inçekesel (KDD-IK) ýaly köp sanly maksatnama üçin maliýe jogapkärçiligini kem-kemden öz üstüne aldy.2025-nji ýylda GF taslamasy inçekeseliň iň çylşyrymly ýagdaýlaryna ünsi jemlär, şeýle hem 2027-nji ýyla çenli programmanyň içerki maliýeleşdirmesine kem-kemden geçiş bilen näsaglara diagnoz, bejergi we ideg goldawyny berer. Global gaznanyň, BMGÖM we Saglygy goraýyş ministrliginiň bilelikdäki tagallalary netijesinde inçekeseli anyklamak we bejermek ýurtda has elýeterli boldy. Şeýle-de bolsa, esasanam kesel wagtynda anyklanmadyk ýagdaýynda hassalar üçin sagaldyş ýoly henizem kyn bolup durýar.Daşary ýurtda diagnoz goýmak we öýde bejermek üçin uzak we kyn prosesi başdan geçiren ýaş aýal Merýem bilen bolan waka.
1 of 5
Waka
18 oktýabr 2024
Klimatyň Üýtgemegine Garşy Göreşýänleriň Öň Hatarynda Daşoguzly Ogulsuraýyň Alyp Barýan Işleri Barada
Türkmenistanyň Daşoguz welaýaty Aral deňziniň meselesi bilen baglylykda ýüze çykýan hem-de klimatyň üýtgemeginiň täsirine möwç alýan düýpli kynçylyklara sezewar bolýar. Ygalyň azalmagy, suwuň ýetmezçiligi we topraklaryň dargamagy ýerli ilatyň durmuşyna oňaýsyz täsirini ýetirýär we sebitiň duýgur ekologik ulgamlaryny dargadýar. Muňa garamazdan, şonça kynçylyklaryň arasynda ynamdarlygyň we mizemezligiň nyşany hökmünde çykyş edýän bir adam bar: bu adam - ekologik howplaryň howsalaly şertlerinde oba ilatynyň hukuklaryny we mümkinçiliklerini giňeltmeklige ömrüni bagyş eden Ogulsuraý Ataýewa. Daşoguz welaýatynda zenan tarapyndan dolandyrylýan “Eko-Durmuş” atly ilkinji we ýeketäk jemgyýetçilik guramasynyň ýolbaşçysy bolmak bilen, Ogulsuraý diňe bir klimatyň üýtgemegine garşy göreşmek bilen çäklenmän, oba aýallarynyň mümkinçiliklerini we bilimlerini giňeldýär hem-de durnukly ösüşiň bähbidine yzygiderli çykyş edýär. Onuň ýadawsyz tagallalary ýerli ilaty üýtgeýän klimata uýgunlaşmaga we has durnukly geljegi döretmäge ruhlandyrýar.Ildeşleriniň hukuklaryny we mümkinçiliklerini giňeltmegiň ýolundaOgulsuraýyň geçen ýoly aňsat däldi. Ol 2015-nji ýylda klimatyň üýtgemeginiň weýran ediji netijeleriniň şaýady boldy we öz ildeşleri üçin “Eko-Durmuş” atly döwlete dahylsyz guramany esaslandyryp, ýerli ilatyň maýasyny güýçlendirmek işine ömrüni bagyş etmegi makul bildi. Zenanyň ýolbaşçylyk etmegindäki guramanyň bar bolan klimatik meseleleri çözmäge ukyplydygyna şübhelenen käbir ýerli ýaşaýjylaryň ilkibaşda ynamsyzlyk bildirendigine garamazdan, “Eko-Durmuş” guramasy hyzmatdaşlyk meýdançasyna öwrüldi. Gurama, halkara taslamalar, döwlet edaralary, gaýry jemgyýetçilik guramalary we hususy pudak bilen işini utgaşdyryp, oba ýaşaýjylaryna klimatyň üýtgeýän şertlerinde, aýratyn hem Aral çökgünliginiň ýaramaz netijeleriniň ýüze çykýan şertlerinde uýgunlaşma we gülläp ösme üçin gerekli ukyp-başarnyklaryny we bilimleri edinmäge mümkinçilik bermeklige ähli tagallalaryny gönükdirdi. “Eko-Durmuş” guramasy işewürligi bellige aldyrmak we dolandyrmak üçin zerur bolan milli kanunçylyk babatyndaky amaly tejribäni özleşdirmäge mümkinçilik döredýär, şeýle hem olary öňdebaryjy oba hojalyk tejribeleri we daşky gurşawy goramak meselelerinde okadýar. Durnukly we organiki ekerançylygy öňe ileriletmek bilen, hökümete dahylsyz gurama sebitde klimatik taýdan durnukly azyk ulgamlaryny döretmekde esasy wezipäni ýerine ýetirdi. Munuň özi, azyk howpsuzlygynyň berkidilmegi bilen çäklenmän, eýsem daşky gurşawyň we biologik köpdürlüligiň saklanmagyna hem ýardam berdi. Suw serişdeleriniň rejeli peýdalanylmagyna we damjalaýyn suwaryş ulgamlarynyň ornaşdyrylmagyna aýratyn üns berildi. Munuň özi suwuň ulanylyşynyň netijeliligini hem-de sebitde oba hojalygynyň öndürijiligini artdyrdy. Ogulsuraýyň ýolbaşçylygyndaky “Eko-Durmuş” guramasy agdyklyk edýän gender stereotiplerine gönüden-göni duçar boldy. Ekologiýa taýdan arassa kärhanalaryň kömeginiň hasabyna aýallara girdeji almaga mümkinçilik döretmek bilen, bu gurama aýallaryň maşgalada esas ekleýji bolup bilmeýändigi baradaky düşünjäni puja çykardy. “Oba aýallarynyň hukuklaryny we mümkinçiliklerini giňeltmek hem-de durnukly tejribelere ýardam bermek - bu diňe bir durmuş şertlerini gowulandyrmak däl; bu umumylyklary özgertmek we klimatyň üýtgemeginiň zyýanly netijelerine durnuklylygy ýokarlandyrmakdyr. Biz her bir aýalyň gülläp ösmäge mümkinçiligi boljak geljegi bilelikde döredip bileris”, diýip Ogulsuraý aýdýar.“Eko-Durmuş” guramasynyň okadyş maksatnamalaryndan bähbit tapanlaryň biri bolan Jumagül - hökümete dahylsyz guramanyň täsiriniň aýdyň mysalydyr. Ol “Eko-Durmuş” guramasynyň ýolbaşçylygynda we goldaw bermeginde önümleriň ýüzüne bezeg gaşlaryny basmak boýunça telekeçilik işini üstünlikli ýola goýdy hem-de öz önümlerini ýerli bazarda, şeýle hem Internet üsti bilen satýar. Munuň özi Jumagülüň ykdysady ýagdaýyny düýpli gowulandyrdy. Ogulsuraýyň ýolbaşçylygynda “Eko-Durmuş” guramasy sebitiň ýaşlarynyň arasynda innowasiýalara we telekeçilige ýardam bermekde hem möhüm orny eýeledi. Hökümete dahylsyz gurama organiki dökünleri öndürmek we sagdyn iýmitlenme boýunça hyzmatlary etmek ýaly innowasion işewürlik pikirleriniň döredilmegine we ösdürilmegine goldaw berdi. “Eko-Durmuş” guramasy öz işine ýaňy başlaýan telekeçilere halypaçylyk edýär, olara öz işini ýola goýmak we ýöretmek üçin zerur bolan bilimleri we serişdeleri berýär. Munuň özi ýaşlaryň mümkinçiliklerini giňeldip we ilki bilen Daşoguz welaýatynyň ykdysady durnuklylygyny ýokarlandyryp, oňyn täsiri döredýär. Ogulsuraýyň öňde goýan maksatlary onuň şahsy üstünliginden ýokary boldy. “Eko-Durmuş” guramasy jemgyýetçilik toparlarynyň jebisleşmegi üçin umumy meýdança öwrüldi. Gurama, hyzmatdaşlary bilen bilelikde, ekologik ýarmarkalary we festiwallary guraýar, ýaşlary klimatik hereketlere çekýär we durnukly ýaşaýyş-durmuş ýörelgesini öňe sürýär. Bu çäreler daşky gurşaw üçin jebislilik we köpçülikleýin jogapkärçilik duýgusynyň kemala gelmegine ýardam berdi. BMG-niň Ösüş Maksatnamasy bilen hyzmatdaşlyk: Öňegidişlige gönükdirilen özara hyzmatdaşlyk Ogulsuraýyň ýolunda esasy hyzmatdaş bolan BMG-niň Ösüş Maksatnamasy onuň üstünlik gazanmagynda möhüm orny eýeledi. BMG-niň Ösüş Maksatnamasynyň goldawy “Eko-Durmuş” guramasynyň başlangyçlarynyň täsirini güýçlendirmekde aýgytlaýjy boldy. Dürli maksatnamalarynyň we maliýe mümkinçilikleriniň hasabyna BMG-niň Ösüş Maksatnamasy Daşoguz welaýatynda has durnukly we bolelin durmuşda ýaşaýan jemgyýeti gurmak üçin gerekli serişdeleri we bilermenlik bilimlerini berdi. “Eko-Durmuş” guramasynyň wezipesi BMG-niň Ösüş Maksatnamasynyň durnukly ösüşe we Aral deňziniň türkmen bölegindäki esasy ekologik ulgamlary gorap saklamaklyga gönükdirilen tagallalary bilen utgaşýar. Bütindünýä ekologiýa gaznasy (GEF) tarapyndan maliýeleşdirilýän, BMG-niň Ösüş Maksatnamasy we Türkmenistanyň daşky gurşawy goramak ministrligi bilen bilelikde durmuşa geçirilýän “Köpsanly bähbitleriň alynmagy üçin Aral deňziniň giňişliginde ýokary tebigy gymmatlylygy bolan ýer serişdeleriniň we ekologik ulgamlarynyň goralyp saklanmagy we durnukly dolandyrylmagy” atly taslama işjeň gatnaşmagyň hasabyna, Ogulsuraý öz gymmatly bilimini we tejribesini ýerli ýaşaýjylar bilen üstünlikli paýlaşýardy. Bu hyzmatdaşlyk oňa, öz taslamalaryna bütindünýä öňdebaryjy tejribeleri ornaşdyryp we adamlaryň durnukly ösüş babatyndaky döwrebap çemeleşmelere ygtyýary üpjün edip, öz işiniň gerimini giňeltmäge mümkinçilik berdi.BMG-niň Ösüş Maksatnamasy bilen hyzmatdaşlyk etmegiň hasabyna “Eko-Durmuş” guramasy, oba hojalyk önümleriniň hasyllylygyny ýokarlandyrmak we, şeýlelik bilen, oba aýallarynyň we olaryň maşgalalarynyň durmuşyny gowulandyrmak üçin ýerden peýdalanmagyň we suw serişdelerini dolandyrmagyň durnukly usullaryny durmuşa ornaşdyrmaklyga gönükdirilen öňdebaryjy okadyş maksatnamalaryna, gerekli maliýeleşdirmä we halypaçylygyň gymmatly mümkinçiliklerine ygtyýar gazandy. Bu serişdeler, aýallara gönükdirilen başlangyçlary öňe sürüp, aýallaryň sesleri klimatyň üýtgemegine uýgunlaşmak boýunça ýerli meýilnamalaryň aýrylmaz bir bölegi bolar ýaly, guramanyň tagallalaryny düýpli giňeltmäge mümkinçilik berdi. Ogulsuraý barada berlen gürrüň - bu diňe bir şahsy üstünligiň beýany däl, eýsem köpçülikleýin durnuklylygyň we maksada gönükdirilenligiň mysalydyr. Munuň özi ýerlerde möhüm we uzak möhletli üýtgeşmeleri gazanmak üçin jemgyýetçilik guramalarynyň, döwlet edaralarynyň we halkara guramalaryň arasyndaky hyzmatdaşlygyň netijeliliginiň subutnamasydyr. Ogulsuraýyň ýolbaşçylygyndaky “Eko-Durmuş” guramasynyň işi klimatik çökgünligiň weýran ediji netijelerine garşy hereket etmekde ýerli başlangyçlaryň güýjüni aýdyň görkezýär. Ýol dowam edýär Aral deňziniň türkmen sebitiniň aňyrsyna göz ýetmeýän giňişliklerinde Ogulsuraý, geljekki nesiller üçin durnukly geljege bolan ymtylmasyndan ugur alyp, öz ýoluny dowam etdirýär. Onuň ýüregi ýerli ýaşaýjylara diňe bir bar bolan şertlere uýgunlaşmakda däl, eýsem üýtgeýän gurşawda gülläp ösmekde kömek etmek hyjuwyndan we gujur-gaýratdan doly. Ogulsuraý şeýle diýýär: “Biz ýene ençeme ýyllap Aral deňziniň heläkçiliginiň zyýanly netijelerini duýarys, ýöne bu hakykat biziň geljegimizi kesgitlemeli däldir. Her bir tygşytlanan suw damjasy, her bir ekilen bag, her bir täze özleşdirilen tejribe we bilim bilen baýlaşan ilatyň her bir agzasy bize adamlaryň ýaşaýyş üçin göreşýän geljegini däl-de, gülläp ösýän geljegini kemala getirmäge ýardam berýär. Bu biziň neslimiz - durnuklylyga, hyzmatdaşlyga hem-de ýagty geljege bolan mizemez ynama daýanýan neslimizdir”.
1 of 5
Waka
16 awgust 2024
"Raýatlyk bilen men özümi talaba laýyk duýaryn"
Mariko Holl (Mariko Hall), BMGBIÝK-yň daşarky gatnaşyklar boýunça hünärmeni, we Baljan Oşakbaýewa (Balzhan Oshakbayeva), hukuk goragy boýunça hünärmen.Anna, durmuşynyň köp böleginde, özüni Russiýanyň raýaty hasap edýärdi. Anna 1990-njy ýyllaryň başynda, haçan-da ol 5 ýaşynda wagty, Aşgabada geldi. Raýatlygy baradaky soraglara, ol hemişe men Russiýanyň raýaty bolup durýaryn diýip, jogap berýärdi.We diňe birnäçe ýyl mundan ozal, haçan-da olar ejesi bilen Russiýanyň ilçihanasyny zyýarat edenlerinde, onda Russiýanyň raýatlygynyň ýokdugyna şaýatlyk edýän resminamalar ýüze çykdy. Anna, onuň diňe Russiýanyň raýaty däl-de, eýsem dünýäniň hiç bir ýurdunyň raýaty däldigini – onuň apatrid bolup durýandygyny, birden aňdy. "Haçan-da meniň raýatlygymyň ýokdugy barada öwrenenimde, men şeýle bir aljyradym,” – diýýär Anna.Dürli nesiller üçin raýatlygyň bolmazlygynyň netijeleriHaçan-da Anna ýaňy garaşsyzlygyny gazanan Türkmenistana geleninde, entek çaga wagty ony çagalar bagyna ýerleşdirdilerm soňra bolsa Aşgabatda başlangyç we orta mekdebini tamamlady. Ol türkmen dilini öwrendi we täze öýde öwrenişdi, ýöne şol bir wagtyň özünde, özüni Russiýanyň raýaty diýip hasaplaýardy.Haçan-da uly ýaşly bolup, ol dogluş hakynda şahadatnamasyny ýitirende, şahsyýetini tassyklaýan resminamalaryň ýoklugy sebäpli meselelere duçar bolanda hem, bu ýagdaý onda üýtgeşik bir ynjalyksyzlyk döretmedi. Anna resmi däl ýagdaýda işleýärdi, ilki bilen 25 ýaşy dolýança çenli ofisiant bolup, soňra bolsa dürli işler, mysal üçin arassaçylyk işleri bilen meşgullanýardy.“Raýatlyk hakynda resminamalaryň ýoklugy sebäpli, mende meseleler döreýärdi, emma men muňa düýpli ähmiýet bermeýärdim”, - diýýär Anna. “Men, diňe mende çagalarym bolanda, muňa ähmiýet berip başladym”.Haçanda Annanyň iki çagasy dogulanda, olary bellige alyp bilmediler, sebäbi onuň şahsyýetini we raýatlygyny tassyklaýan resminamalar onda ýokdy. Şol sebäpden onuň iki çagasy hem raýatlyksyz galdylar.Türkmenistanda raýtlygyň bolmazlygyApatrid – bu hiç bir ýurt tarapyndan raýat hökmünde seredilmeýän adamdyr. 2023-nji ýylyň ortasy ýagdaýy boýunça Türkmenistanda 3 351 sany apatrid ýaşaýardy. Olaryň aglabasy – öňki Sowet Soýuzynyň öňki raýatlary ýa-da olaryň Türkmenistanyň raýatlygyny entek almadyk ýa-da barlygyny tassyklamadyk nesilleri bolup durýarlar. Galanlar apatrid bolup doguldylar ýa-da halkara migrasiýa sebäpli ýa-da beýleki ýurduň raýaty bilen baglaşylan nika sebäpli, raýatlyk hakynda kanunçylygyndaky boşluklar üçin şeýle boldular.Türkmenistanda resmi taýdan tassyklanan statusly apatridlar, şeýle hem hiç hili resminamalar bolmadyk apatridlar – “kesgitsiz raýatlygy bolan şahslar” diýilip atlandyrylýan şahslar ýaşaýarlar.Raýatlygyň barlgynyň subutnamalary ýa-da hiç hili resmi hukuk statusy bolmazdan, kesgitsiz raýatlygy bolan şahslar, bilim we lukmançylyk kömegi, zähmet üpjünçiligi we göçme erkinligi ýaly, binýatlyk hukuklaryndan peýdalnmak synanşyklarynda, köplenç kynçylyklara duçar bolýarlar. Olarda nikanyň baglaşylmagyny ýa-da, Anna bilen bolan ýagdaýda ýaly çaganyň dogulyşyny bellige almak mümkinçiligi bolman biler.Türkmenistanda resmi taýdan ykrar edilen apatridlere, hökümet raýatlygy bolmadyk şahsyň şahadatnamasyny berýär. Şeýle resminamanyň barlygy, apatridlere kanuny taýdan ýurduň çäginde bolmaga, kanunalaýyk işlemäge, döwlet hyzmatlaryndan, şol sanda saglygy goraýyş hyzmatlaryndan peýdalanmaga mümkinçilik berýär.Türkmenistanda şeýle-de, resmi taýdan zähmet üpjünçiligi, durmuş kömek pullary almak (göwrelilik we çaga dogurmak kömek pullary, çaga üçin kömek pullary, pensiýa tölegleri ýaly), muzdsuz lukmançylyk hyzmaty we çagalar üçin bilim mümkinçilikleri üçin, hemişelik ýaşaýan ýere eýeçilik hukugynyň tassyklanmagyny, her bir uly adamdan we öý hojalykdan talap edýän, sowet döwründen miras galan “hasaba alyş” (propiska) ulgamy hereket edýär. Emma, Türkmenistanda raýatlygy bolmadyk şahslar hasaba alyşy alyp bilmeýärler.“Men bu ýagdaýdan ýadadym”, - diýýär Anna. “Men ýöne resmi tölegli, resmi, abyraýly iş isleýärin”. Annanyň çagalary Türkmenistanda dogulandyklary sebäpli, netijede olar mamalarynyň SSSR-iň möhleti geçen pasporty esasynda raýat hökmünde ykrar edildiler. Muňa garamazdan, ejesinde hasaba alyşyň ýoklugy sebäpli, 16 ýaşly Dmitriý, goşunda hökmany harby gullugy geçip bilmeýär, pasportyny alyp bilmeýär we ýokary okuw mekdebine girip bilmeýär.2024-nji ýylyň ahyryna çenli raýatsyzlygy ýok etmekRaýatsyzlygy ýok etmek boýunça #Ibelong atly 10 ýyllyk bütindünýä çäresiniň başladlymagynyň pursadyndan başlap, Türkmenistan BMG BIÝK-yň goldaw bermegi bilen, 13 000 gowrak adamlaryň raýatlygyny resminamalaýyn tassyklap, raýatsyzlygy azaltmakda we öňüni almakda ägirt üstünlikleri gazandy. Türkmenistan, raýatsyzlyk hakynda BMG-yň eýýäm iki konwensiýasyna goşulan, Merkezi Aziýada ýeketäk ýurt bolup durýar.2020-nji ýylda Türkmenistanda “Raýatlyk ýagdaýynyň namalar hakynda” kanun kabul edildi, oňa laýyklykda ýurtda doglan ähli çagalar, eger-de olaryň ene-atasynyň şahadatnamalary ýok bolsa hem, dogulanlarynda bellige alynyp bilýärler. 2021-nji ýylda Türkmenistanda Apatridiň statusyny kesgitlemegiň amallaryny geçirmegiň Tertibi kabul edildi.Kanunçylykdaky bu kämilleşdirmeler, apatrid statusyny resmi taýdan tassyklatmaga Anna mümkinçilk berdiler. Raýatlygy bolmadyk şahsyň şahadatnamasy bar bolup, Anna Türkmenistanyň raýatlygyny almak üçin arzany berip bildi, we ony – Türkmenistanyň raýatsyzlygy ýok etmek boýunça çäreleriň milli meýilnamasyna laýyklykda – ol şu ýylyň ahyryna çenli almalydyr.“Raýatlyk bilen men özümi talaba laýyk duýaryn” – diýýär Anna. “Men özümi talaba laýyk adam we jemgyýetiň agzasy hökmünde duýaryn”.
1 of 5
Waka
26 iýun 2024
Geljek üçin dünýä derejesinde duşuşygyň öňüsyrasynda türkmen ýaşlarynyň dialogy
Birleşen Milletler Guramasynyň Türkmenistandaky edarasy “Geljegiň Sammidine” bagyşlap “Ýaşlar dialogyny” geçirdi. BMG-niň binasynda geçirilen çärä DÖM-iň ýaş ilçilerini, uniwersitet talyplaryny, aktiwistleri we ýaşlar guramalarynyň liderlerini özünde jemleýän 70-den gowrak türkmen ýaşlary gatnaşdylar. Olar global meýilnamanyň geljegini kesgitlemek baradaky pikirlerini paýlaşdylar. BMG-niň Hemişelik utgaşdyryjysy jenap Dmitriý Şlapaçenkonyň alyp baran bu gepleşigi ýaşlara howanyň üýtgemegi, durnukly ösüş, parahatçylygy gurmak we sanly üýtgeşmeler ýaly dünýäde ýüze çykýan möhüm meseleler boýunça öz pikirleri bilen paýlaşmaga mümkinçilik berdi. Şeýle hem, bu çärä gatnaşyjylar täze saýlanan DÖM-iň ýaş ilçileriniň topary bilen hem tanyşdyryldy. Bu bolsa Türkmenistanyň Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin ýaşlary çekmäge ygrarlydygyny görkezýär.“Geljegiň Sammidi, adamzat üçin iň möhüm meseleleri çözmek üçin bir pursatdyr” - diýip jenap Şlapaçenko belledi. “Siziň sesiňiz, siziň pikiriňiz we siziň islegleriňiz bu global kynçylyklary çözmek üçin möhümdir. Şu günki dialog diňe bir söhbetdeşlik däl, ýaşlaryň pikirleriniň we ileri tutulýan ugurlarynyň global gün tertibine girizilmegini üpjün etmekde wajyp ädimdir.” Ol açylyş çykyşynda BMG-niň Baş sekretarynyň “Biziň umumy gün tertibimiz” atly hasabatynda beýan eden we Geljegiň Sammidinde döwlet we hökümet baştutanlary tarapyndan kabul ediljek Geljek barada Ylalaşygyň taslamasynyň esasyny düzýän birnäçe möhüm başlangyçlara ünsi çekdi. Şeýle hem, Global sanly şertnama we geljekki nesiller üçin jarnamany Ylalaşyga goşulan möhüm resminamalar hökmünde belläp geçdi. Jenap Şlapaçenko, ýaş zehinleriň Birleşen Milletler Guramasyna goşulmagy üçin ajaýyp pursat hökmünde BMG Sekretariaty tarapyndan öňe sürlen Ýaş hünärmenler maksatnamasyny hödürledi. Bu başlangyçlaryň her biri has inklýuziw, ahlakly we hyzmatdaşlyga taýýar dünýä gurmakda möhüm rol oýnaýar. Dialog Geljek barada Ylalaşygyň bäş sütüni boýunça Merkezi Aziýada öňüni alyş diplomatiýasy boýunça Sebitleýin merkeziniň (UNRCCA), BMG-niň Ösüş Maksatnamasynyň (BMGÖM), BMG-niň Çagalar gaznasynyň ( ÝUNISEF), Bütindünýä saglygy gpraýyň guramasynyň (BSGG) we Hemişelik utgaşdyryjynyň edarasy ýaly BMG-niň agentlikleriniň ýolbaşçylarynyň çykyşlary bilen dowam etdi. Çykyş edenler esasy ugurlaryň mazmuny barada jikme-jik maglumat berdiler we Ylalaşygyň mazmuny işlenip düzülen gollanmalar bilen paýlaşdylar. Çykyşlardan soň ýaşlar bäş topara bölündi we Geljegiň Sammidinde gazanylan global şertnamalaryň durmuşa geçirilmegine nähili goşant goşup biljekdigi barada pikir alyşdylar. Olaryň teklipleri jemlenip, Türkmenistanyň hökümetiniň dykgatyna ýetiriler.Bu çäre, Birleşen Milletler Guramasynyň has inklýuziw we täsirli ulgamy döretmekde ýaşlaryň möhüm ornuny görkezdi. BMG-niň Hemişelik utgaşdyryjysy gatnaşyjylara minnetdarlyk bildirdi, geljegiň ýaşlara degişlidigini we geljegiň emele gelmeginde olaryň sesiniň wajypdygyny tassyklady. Geljegiň Sammidi barada: 2024-nji ýylyň sentýabr aýynda geçiriljek Geljegiň Sammidi, halkara hyzmatdaşlygyny güýçlendirmek arkaly dünýäniň iň möhüm meselelerini çözmegi maksat edinýär. Esasy öňde goýýan maksady durnukly ösüşe, halkara parahatçylyga we howpsuzlyga, ylym, tehnologiýa we innowasiýa, ýaşlar we geljek nesiller, şeýle hem global dolandyryşy özgertmek bolup durýar.
1 of 5
Waka
12 iýun 2024
COP29-a taýýarlyk: howanyň üýtgemegine goşant goşýan türkmen ýaşlarynyň ugry Dubaýdan Baku-a tarap
BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysynyň edarasy, Birleşen Arap Emirlikleriniň Türkmenistandaky ilçihanasy we Türkmenistanyň Hökümeti bilelikde Bütindünýä Daşky Gurşaw Gününe, geçen ýylky Howanyň üýtgemegi boýunça konferensiýanyň (COP28) jemine we şu ýyl Azerbaýjan Respublikasynyň Baku şäherinde geçiriljek COP29-a taýýarlyk işlerine bagyşlanan çäre geçirdi.Bu çäre, COP28-iň başlyklygynyň Azerbaýjana geçirilmegine bagyşlandy. Şeýle hem COP28-iň netijeleri we ýaşlary COP29-da karar bermek işine çekmek hem gözden geçirildi.Bu çärä BMG-ni[ ýurt boýunça toparynyň, Azerbaýjan Respublikasynyň ilçihanasynyň, diplomatik korpuslaryň wekilleri, milli hyzmatdaşlar, ýaş DÖM-iň ilçileri we eko-aktiwistler gatnaşdylar.Duşuşykda çykyş edenler - BAE-niň Türkmenistandaky ilçisi Ahmed Al Hameli, BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysy Dmitriý Şlapaçenko, Azerbaýjan Respublikasynyň Türkmenistandaky ilçisi Gismet Gezalow we Türkmenistanyň Daşary işler ministriniň orunbasary Mähri Bäşimowa – bilelikdäki işleriň möhümdigini we howanyň üýtgemegine garşy göreşmek hem-de durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek baradaky ygrarlylygy güýçlendirmegi nygtadylar. Açylyş dabarasyndan soňra Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň ekologiýa meseleleri boýunça geňeşçisi Magtymguly Akmyradow çykyş etdi. Ol öz çykyşynda durnukly çözgütleri öňe sürmekde we global hyzmatdaşlygy pugtalandyrmakda bilimiň we diplomatiýanyň orny barada belläp geçdi.Şeýle hem, maslahatda Gülşat Aýydowa ýaşlaryň başlangyçlary üçin strategiki esas döretjek 2024-nji ýylda Türkmenistanyň çäginde geçirlen Howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlar maslahatynyň (LCOY) beýannamasy bilen tanyşdyrdy. LCOY2023-e gatnaşanlar bahasyna ýetip bolmajak tejribelerini, öwrenen sapaklaryny we geljekde global klimat sammitlerine gatnaşmak üçin näme edip biljekdigini paýlaşdylar. “Dubaýa aýak basan pursatymyzdan başlap, ýaşlar maslahatynyň joşgunly atmosferasyna çümdük, özara gatnaşyga, öwrenmäge we hyzmatdaşlyga taýýardyk. COY18-de howanyň üýtgemeginiň milli mesele däl-de, global meseledigine düşündim. Dürli ýurtlardan gelen ýaşlar bilen bilelikde işläp, üýtgeşiklik döredip biljekdigimiz mende umyt we ynam döretdi. Bilelikde öwrendik, pikirlerimiz bilen paýlaşdyk, strategiýalaryň üstünde işledik. COY18-de geçirilen seminarlar we pikir alyşmalar maňa howany goramak hereketleriniň has täsirli tarapdary bolmak üçin başarnyklary we bilimleri berdi. Alan bilimimi durmuşa geçirmäge sabyrsyzlyk bilen garaşýaryn.” – diýip DÖM-iň ýaş ilçisi Maral Allaberdyýewa tejribesini paýlaşdy.Çäräniň esasy wakasy, COY18-e gatnaşan türkmen wekilleriniň tejribelerini we täsirlerini öz içine alýan wideo, şeýle hem COY18-e we COP28-e gatnaşanlaryň alan sapaklaryna baha bermek boýunça oýlanyşykly pikir alyşma boldy.Geçen ýyl, üç sany - Daşoguz, Mary we Lebap welaýatlarynda we jemleýji Aşgabat şäherinde BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysynyň edarasy, Birleşen Arap Emirlikleriniň we Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky ilçihanalary bilen bilelikde gurnalan çäreler Global Howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlar maslahaty (COY18) we BMG-niň Howanyň üýtgemegi boýunça maslahaty (COP28) bilen jemlenipdi. Ol ýerde türkmen ýaşlary öz innowasion çözgütlerini we wagyz-nesihat işlerini görkezdiler. Bu ýyl esasy üns DÖM-iň ýaş ilçilerine, talyplara we eko- aktiwistlere gönükdirildi, olar netijeli durmuşa geçirilmegi üçin öňki maslahatlarda teklip edilen çözgütleriň takyklanylmagyny ara alyp maslahatlaşdylar.Maslahatyň dowamynda, gatnaşyjylar şu ýyl Baku şäherinde geçiriljek COP29-da karar kabul etmek işlerine ýaşlaryň gatnaşygyny artdyrmak üçin mümkinçilikleri öwrenmegi dowam ederler. Türkmen ýaşlarynyň öňki COY18-e goşan goşandy oňyn özgerişlere we durnukly geljegi emele getirmäge isleglerini görkezýär.
1 of 5
Press reliz
16 iýun 2025
Azyk we oba hojalyk guramasy DÖM-iň görkezijileri boýunça milli mümkinçilikleri güýçlendirýär
Okuw sapaklarynda gender deňligi boýunça ýer eýeçiligi hukuklary (DÖM 5.a.1), suw serişdelerini dolandyrmak (DÖM 6.4.2), durnukly oba hojalygy (DÖM 2.4.1), ownuk azyk öndürijileri goldamak (DÖM 2.3.1 we 2.3.2), we balyk gorlarynyň durnuklylygy (DÖM 14.4.1) ýaly ugurlar boýunça giňişleýin maglumatlar berildi. FAO-nyň hünärmenleri halkara ülňülerine laýyklykda görkezijileriň usulyýetini, maglumat talaplaryny düşündirdiler hem-de bu görkezijileriň milli şertlere laýyk uýgunlaşdyrylyşy boýunça maslahat berdiler. DÖM 2.4.1 görkezijisi aýratyn üns merkezinde bolup, onuň ykdysady, ekologik we durmuş taraplaryna degişli subgörkezijileri, maglumat çeşmeleri, soragnamalaryň ulanylyşy we bu görkezijiniň milli derejede kabul edilmegi boýunça sessiýalar geçirildi. Iň soňky gün bolsa ownuk oba hojalyk önümlerini öndürijiler tanamak we görkezijileri hasaplamak boýunça Excel programmasynda amaly işler ýerine ýetirildi, şeýle-de balyk serişdeleri boýunça hasabat bermek üçin institusional taýýarlyk ara alnyp maslahatlaşyldy. Bu okuw çäresi maglumat esasly syýasat ýöretmäge we Türkmenistanda DÖM-niň üstünlikli ýerine ýetirilmegine gönükdirilen BMG-niň tagallalarynyň aýdyň mysaly bolup durýar.
1 of 5
Press reliz
05 iýun 2025
BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik Utgaşdyryjysy Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä gününe bagyşlanan maslahata gatnaşdy
5-nji iýunda Aşgabatda geçirilen maslahatda esasy ministrlikleriň, döwlet edaralarynyň we halkara guramalaryň wekilleri gatnaşyp, daşky gurşawy goramak pudagynda hyzmatdaşlygy güýçlendirmegi maslahatlaşdylar. Bu çäre, Türkmenistanyň daşky gurşawyň durnuklylygyny ýokarlandyrmakdaky işjeň roluny we howanyň üýtgemegine garşy göreşmek, biodürlüligi we daşky gurşawy goramak boýunça global başlangyçlar bilen sazlaşygyny görkezdi. Maslahatyň başynda çykyş eden jenap Şlapaçenko köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ähmiýetini we BMG-niň Türkmenistanyň daşky gurşaw meýilnamasyna berýän goldawyny nygtady. “BMG-niň Türkmenistandaky edarasy ýüze çykýan kynçylyklara garşy göreşmekde hökümete we onuň halkyna goldaw berýändigine buýsanýar. Bilelikde, BMG-niň Durnukly ösüş hyzmatdaşlygynyň çarçuwaly Maksatnamasynyň çäginde, Türkmenistanyň milli ileri tutulýan ugurlaryna laýyk gelýän çäreleri çaltlaşdyrmak üçin işler alyp barýarys” diýip, jenap Şlapaçenko aýtdy.Maslahatyň maksatnamasynda milli ekologik syýasat, kanunçylygyň kämilleşdirilmegi, howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak we sebit hem-de halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmek meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Bu çäre tehniki hyzmatdaşlyk we syýasy gepleşikler üçin mümkinçilikleri öwrenmek üçin hem möhüm platforma boldy.BMG Türkmenistanyň Durnukly Ösüş Maksatlaryna, aýratyn-da, howa çäreleri, arassa suw we sanitariýa, şeýle-de ýerüsti ekoulgamlar bilen bagly ugurlarda ýetmegini goldamagy dowam etdirmäge taýýar.
1 of 5
Press reliz
04 iýun 2025
BMG-niň tegelek stoly Türkmenistanyň ýaşyl energetika geçmek ýollaryny beýan etdi
Tegelek stol hökümet wekilleri, halkara hyzmatdaşlar, akademik işgärler we ýaş Durnukly ösüş maksatlarynyň (DÖM) ilçileri bilen açyk dialog üçin meýdança bolup hyzmat etdi. Çärede ýurdumyzyň ileri tutýan ugurlary, syýasy özgertmeler we durnukly, ýaşyl energetika ulgamyna geçmekde zerur anyk ädimler ara alnyp maslahatlaşyldy. Açylyş dabarasynda eden çykyşynda jenap Şlapaçenko ýaşyl energetika geçmegiň diňe bir howa şertleriniň üýtgemegine garşy göreşmek üçin däl, eýsem ýurduň ykdysadyýetini döwrebaplaşdyrmak, jemgyýetiň saglygyny gowulandyrmak we täze iş orunlaryny döretmek üçin hem mümkinçilikdigini nygtady. “Bu has arassa, inklýuziw we durnukly geljege maýa goýumdyr,” — diýip, ol aýtdy.Hemişelik utgaşdyryjy BMG-niň Türkmenistanyň klimata degişli tagallalaryny doly goldaýandygyny tassyklady. Ol BMG–Türkmenistan Strategik maslahat beriş geňeşiniň çäklerinde durmuşa geçirilýän esasy başlangyçlary, şol sanda Merkezi Aziýa boýunça sebit klimat tehnologiýalary merkeziniň döredilmegi, adalatly ýaşyl geçişe goldaw we nebit-gaz pudagynda metan zyňyndylaryny azaltmak boýunça çäreleri agzady.Şeýle hem, BMG-niň ýurt boýunça toparynyň DÖM-iň Bilelikdäki Gaznasynyň başlangyç serişdelerinden 250 müň ABŞ dollary möçberinde maliýeleşdirmäni mobilizirländigini belläp, bu serişdeleriň Türkmenistanyň ýaşyl energetika geçmegi boýunça BMG-niň Bilelikdäki Maksatnamasyna gönükdirilendigini aýtdy. Maksatnama aşakdaky ugurlar degişli:Gaýtadan dikeldilýän energiýa boýunça hukuk we syýasat binýadyny pugtalandyrmak,Energetika pudagyndaky zyňyndylary, esasanam metany azaltmak,Energetika geçişini netijeli dolandyrmak üçin institusional we tehniki mümkinçilikleri güýçlendirmek.Çärä gatnaşanlar ösüşiň gazanylmagy üçin ähli ugurlarda we halkara pudaklarda ýakyn hyzmatdaşlygyň zerurdygyny bellediler. BMG-niň UNECE, UNEP, UNDP, UNOPS, we ESCAP ýaly edaralarynyň, şeýle hem Aziýanyň ösüş banky, Bütindünýä banky, ÝB we ABŞ-nyň ilçihanasy ýaly ösüş hyzmatdaşlarynyň ähmiýetli goldawyny nygtadylar. Bu hyzmatdaşlyklar Türkmenistanyň klimat strategiýalarynyň ilerledilmegine, ýaşyl maliýeleşdirmäni çekmäge we täze tehnologiýalary ornaşdyrmaga ýardam edýär.Gün dowamynda çykyş edenler energetika özgertmeleriniň 2022–2028 ýyllar üçin Prezident maksatnamasy we 2023-nji ýylda DÖM Sammitinde kabul edilen Klimat borçnamalary bilen sazlaşykly bolmagynyň möhümdigini bellediler. BMG-niň soňky ýurt boýunça derňewine laýyklykda, 2026–2030 ýyllarda metan zyňyndylaryny azaltmak we jemi energiýa sarp edilişinde 10% täzelenýän energiýa paýyna ýetmek üçin her ýyl JIÖ-niň takmynan 1%-ine barabar goşmaça maýa goýumlar gerek bolar.Pariž Ylalaşygynyň 10 ýyllygyna gabat gelen tegelek stol, ylma daýanýan we halkara derejesinde sazlaşykly energetika we klimat syýasatlaryny işläp düzmek üçin möhüm mümkinçilik boldy. Gatnaşanlar ylmyň, innowasiýanyň we bilim alyş-çalyşynyň netijeli düzgünleşdirmä we ekologiýa gözegçilik ulgamlarynyň ösdürilmegine goşandyny nygtadylar. Çärede DÖM-iň ýaş ilçileriniň işjeň gatnaşmagy ýaşlaryň çemeleşmesini aýratyn beýan etdi. Olar ýaşlaryň durnukly gelejek üçin hereketlendiriji güýç hökmünde ähmiýetini nygtap. inklýuziw klimat syýasatlaryna, innowasiýa üçin giň mümkinçiliklere we raýatlaryň gatnaşygynyň güýçlendirilmegine çagyryş etdiler.Tegelek stol, Türkmenistanyň ýaşyl energetika geçmegini çaltlandyrmak üçin ýurt içindäki we halkara hyzmatdaşlygy arkaly bilelikdäki hereketlere, esasly syýasatlara we uzak möhletleýin hyzmatdaşlyga ygrarlylygyň görkezmesi bilen tamamlandy.
1 of 5
Press reliz
28 maý 2025
Utgaşdyryjy topar BMG–Türkmenistan hyzmatdaşlygyň çarçuwaly Maksatnamasynyň ýerine ýetirilişine seretdi
Öz çykyşynda jenap Şlapaçenko BMG bilen Türkmenistan hökümetiniň arasyndaky özara gatnaşyklaryň ýokary derejesini nygtady we BMG-niň Durnukly Ösüş Maksatlaryna (DÖM) ýetmek üçin milli ileri tutulýan ugurlaryny goldamagy dowam etdirmäge taýýardygyny tassyklady.Mejlisiň dowamynda 2025-nji ýyl üçin milli ösüşiň ileri tutulýan ugurlary we olaryň Bilelikdäki iş meýilnamalarynda beýan edilmegi ara alnyp maslahatlaşyldy. Iş toparlarynyň wekilleri sebitdäki esasy ileri tutulýan ugurlary, potensial töwekgelçilikleri we päsgelçilikleri aýtdylar. Ara alyp maslahatlaşmadan soň, 2025-nji ýyl üçin Bilelikdäki iş meýilnamalary tassyklanyldy.Mejlisiň esasy bölekleriniň biri, 2026–2030-njy ýyllar üçin täze BMG–Türkmenistan Durnukly Ösüş boýunça hyzmatdaşlygyň çarçuwaly Maksatnamasynyň we BMGÖM, ÝUNISEF we ÝUNFPA guramalarynyň ýurt maksatnamalarynyň ara alnyp maslahatlaşylmagy boldy. BMG-niň Hemişelik utgaşdyryjysynyň edarasynyň ýolbaşçysy hanym Selbi Hanowa iki tarapyň hem bilelikdäki kömegini we goldawyny aljak täze hyzmatdaşlygyň çarçuwaly Maksatnamasynyň strategiki ugruny hödürläp çykyş etdi.Şeýle hem, mejlisde BMG-niň Hemişelik utgaşdyryjysynyň edarasynyň hünärmeni jenap Maksat Keşiýewiň ýolbaşçylygyndaky çeşmeleri mobilizlemek tagallalaryna we maliýeleşdiriş tendensiýalaryna syn berdi. Bu gepleşik, hyzmatdaşlygyň çarçuwaly Maksatnamsynyň durmuşa geçirilmegini goldamak üçin ösüşi maliýeleşdirmegiň utgaşdyrylyşyna we netijeliligini ýokarlandyrmaga gönükdirildiDuşuşygyň ahyrynda Türkmenistanyň Daşary işler ministriniň orunbasary hanym Mähri Bäşimowa we BMG-niň Hemişelik utgaşdyryjysy jenap Dmitriý Şlapaçenko Türkmenistanyň durnukly ösüşi üçin hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak isleýändiklerini ýene bir gezek tassykladylar.
1 of 5
Press reliz
22 maý 2025
BMG-niň Baş sekretarynyň ýaşlaryň işleri boýunça kömekçisi Türkmenistana sapar etdi
Saparyň çäginde jenap Paulýer BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysy jenap Dmitriý Şlapatçenko we BMG-niň ýurt boýunça topary bilen duşuşdy. Duşuşykda Durnukly Ösüş boýunça hyzmatdaşlygyň çarçuwaly Maksatnamasynyň (UNSDCF) durmuşa geçirilişiniň sütünlikleri we bu ugurda ýaşlaryň eýeleýän möhüm orny ara alnyp maslahatlaşyldy. Şeýle-de, ol BMG-niň aragatnaşyk we adam hukuklary toparlary bilen duşuşyp, ýaşlara gönükdirilen habarlaryň, inklýuziwligiň we hukuklara esaslanýan çemeleşmeleriň ähmiýeti barada çykyş etdi. Jenap Paulýer Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, Daşary işler ministri jenap Raşid Meredow hem-de beýleki hökümet wekilleri bilen hem netijeli duşuşyklar geçirip, ýaşlar syýasatyna, bilim we iş bilen üpjünçilik boýunça milli tagallalaryna BMG-niň doly goldawyny aýtdy. Duşuşyklarda ýaşlar bilen baglanyşykly maksatnamalary giňeltmek we olaryň milli we halkara meseleleriniň çözgüdindäki liderlik mümkinçiliklerini ösdürmek ara alnyp maslahatlaşyldy. Şeýle hem. jenap Paulýeriň ýaşlar bilen, ýagny DÖM-iň ýaş ilçileri bilen geçiren duşuşygy aýratyn ähmiýetli boldy. Ol ýaşlaryň döredijiligine, liderlik başarnyklaryna we ýagty geljegi gurmak ugrundaky tagallalaryna ýokary baha berdi. Olaryň öz jemgyýetlerinde ýaşlaryň sesini has güýçli ýetirmäge we 2030-njy ýyla çenli Gün tertibini durmuşa geçirmekde işjeň hyzmatdaşlar bolup galmaga çagyrdy.Bu sapar BMG bilen Türkmenistanyň arasyndaky berk hyzmatdaşlygyň we ýaşlaryň mümkinçiliklerini artdyrmak arkaly has adalatly, inklýuziw we durnukly dünýä gurmak boýunça tagallalaryň dowamlylygynyň nyşany boldy.
1 of 5
Soňky serişdeler
1 / 11
Serişdeler
30 maý 2025
Serişdeler
02 maý 2024
1 / 11