Howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlar maslahatynyň (COY18) we BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşýan taraplaryň maslahatynyň (COP28) 28-nji mejlisiniň öňüsyrasynda, Türkmenistanyň Hökümeti bilen bilelikde BMG-niň Türkmenistandaky wekilhanasy, şeýle-de Beýik Britaniýanyň we Birleşen Arap Emirlikleriniň (BAE) Türkmenistandaky ilçihanalary tarapyndan gurnalan Ýaşlar maslahaty geçirildi. Türkmenabat şäherindäki Seýitnazar Seýdi adynaky Türkmen Döwlet mugallymçylyk institunda geçirilen çäre, ýaşlaryň gatnaşmagynda howanyň üýtgemeginiň Merkezi Aziýa sebitiniň suw serişdelerine ýetirýän täsirini ara alyp maslahatlaşmaga gönükdirildi.  Howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlar maslahatynyň maksady Türkmenistanyň ýaş neslini, olaryň pikirleriniň we teklipleriniň sebit liderleriniň tarapyndan diňleniljek çärelere işjeň gatnaşmaga höweslendirmekden ybarat boldy. Çärede howanyň üýtgemeginiň suw serişdelerine ýetirýän täsirine garşy göreşmegiň möhümdigini bellenildi. Bu bolsa sebitiň durnuklylygy we aýdyň geljegi üçin möhüm mesele bolup durýar.  Maslahata BMG-niň dürli agentlikleriniň wekilleri, Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky ilçisiniň orunbasary Marti Wolli we ilçihananyň jogapkär işgärleri, hem-de BAE-niň ilçihanasynyň wekilleri, 17-30 ýaş aralygyndaky ýaşlar, DÖM-iň ýaş ilçileri, Seýitnazar Seýdi adynaky Türkmen Döwlet mugallymçylyk institunyň mugallymlary we talyplary gatnaşdylar. Milli hyzmadaşlardan bolsa Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň, Bilim ministrliginiň, Daşky gurşawy goramak ministrliginiň, bilim merkezleriniň, jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri bilen bir hatarda howanyň üýtgemegi we daşky gurşawy goramak boýunça bilermenler we hünärmenler gatnaşdylar.  Çäräniň dowamynda “Durnukly suw dolandyryşyny kämilleşdirmek arkaly oba hojalygynyň durnukly ösüşini we azyk howpsuzlygyny pugtalandyrmak”,  “Durnukly we gaýtalanýan sarp edilişi ösdürmek”, “Suw serişdelerini howpsuz we täsirli ulanmak” ýaly temalar boýunça çykyşlar geçirildi. Çykyşlarda howanyň üýtgemeginiň, suw serişdeleriniň, durnukly oba hojalygynyň we jogapkärçilikli sarp etmegiň arasyndaky baglanyşyk barada gyzykly pikirler beýan edildi. Şeýle hem, daşky gurşawy goramak boýunça bilim bermek meselesi hem ara alnyp maslahatlaşyldy. Maslahata gatnaşyjylar daşky gurşawy goramak boýunça bilim bermegiň howanyň üýtgemegine garşy göreşde esasy gural bolup durýandygyny belläp, ony ösdürmegiň möhümdigini bellediler.  Bu maslahat howanyň üýtgemegine garşy göreşde ýaş nesliň esasy hyzmatdaş hökmünde ornunyň möhümdigini ýene bir gezek görkezdi. Geçirilen çäre Türkmenistanly ýaşlarda howanyň üýtgemegine garşy taslamalara işjeň gatnaşmagyna höwes döretdi, şeýle-de Türkmenistanyň tebigatyna täsir edýän howanyň üýtgemegi bilen bagly meseleleri ara alyp maslahatlaşmaga we olara garşy çözgüt tapmaga mümkinçilik döretdi. Ýaşlara öz pikirini beýan etmäge mümkinçilik döretmek bilen, maslahat howanyň üýtgemeginiň suw serişdelerine ýetirýän täsiri we daşky gurşawy goramak boýunça bilim bermegi babatynda dialogy we olara garşy çözgüt tapmak üçin hyzmatdaşlygy öňe sürdi. Şeýle hem bu maslahat Türkmenistan we bütin dünýä üçin durnukly gelejegi üpjün etmekde ýaş nesliň mümkinçiliklerini artdymak üçin möhüm ädim boldy.

Howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlar maslahatynyň (COY18) we BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşýan taraplaryň maslahatynyň (COP28) 28-nji mejlisiniň öňüsyrasynda, Türkmenistanyň Hökümeti bilen bilelikde BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysynyň edarasy, ÝUNISEF-iň Türkmenistandaky wekilhanasy, şeýle-de Beýik Britaniýanyň we Birleşen Arap Emirlikleriniň (BAE) Türkmenistandaky ilçihanalary tarapyndan gurnalan Ýaşlar maslahaty geçirildi. Mary şäherindäki Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň binasynda geçirilen çäräniň maksady Türkmenistanyň ýaşlarynyň howanyň üýtgemegine garşy dünýä derejesinde alnyp barylýan çärelere işjeň gatnaşmaklaryny gazanmakdan ybarat boldy. Howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlar maslahaty howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly meselelere ýaş nesliň işjeň gatnaşmaklygyny höwesledirmek, olaryň gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri ulgamynda netije görkezmek we “ýaşyl wodorody” döretmek ýaly başlangyçlarda olaryň goldawyny gazanmaga gönükdirildi. Maslahata Türkmenistanyň ýaşlaryny çekmek bilen, olaryň howanyň üýtgemegine garşy göreşde hyjuwly bolmaklaryny we olarda daşky gurşawyň durnuklylygy üçin jogapkärçilik duýgusyny döretmek synanyşyldy. Maslahata 17-30 ýaş aralygyndaky ýaşlar, DÖM-iň ýaş ilçileri, BMG-niň dürli agentlikleriniň wekilleri, Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky ilçisi Jenap Stiwen Konlon we ilçihananyň jogapkär işgärleri, hem-de BAE-niň ilçihanasynyň wekilleri gatnaşdylar. Milli hyzmadaşlardan bolsa Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň, Bilim ministrliginiň, Daşky gurşawy goramak ministrliginiň, bilim merkezleriniň, jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri bilen bir hatarda howanyň üýtgemegi we daşky gurşawy goramak boýunça bilermenler we hünärmenler gatnaşdylar. Maslahatda “Ýaşyl, durnukly we döwrebap energetikany we tehnologiýalary öňe sürmek” temasy boýunça ýaş gatnaşyjylar çykyş etdiler. Bu çykyşlarda howanyň üýtgemegine garşy göreşiň täsirli bolmagy üçin zerur bolan innowasion çemeleşmeler we tehnologiýalar barada maglumat berildi. Mary şäherindäki “Algoritm” bilim merkezinde geçirilen howanyň üýtgemegi boýunça çagalar üçin maslahat aýratyn ähmiýetli waka boldy. Merkezi Aziýada ilkinji gezek maslahata mekdep okuwçylary gatnaşdy. Ýaş bilermenler we ÝUNISEF-iň Türkmenistandaky wekilhanasynyň hünärmeni çagalara howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly esasy meseleler barada gürrüň bermek arkaly olarda kiçi ýaşdan daşky gurşaw üçin jogapkärçilik duýgusyny döretmäge synanyşdylar. Howanyň üýtgemegi boýunça çagalar maslahaty Türkmenistanyň Hökümeti bilen bilelikde ÝUNISEF-iň Türkmenistandaky wekilhanasy tarapyndan gurnaldy. Bu maslahat howanyň üýtgemegine garşy göreşde ýaş nesliň esasy hyzmatdaş hökmünde ornunyň möhümdigini görkezdi, Türkmenistanly ýaşlaryň howanyň üýtgemegine garşy taslamalara işjeň gatnaşmagyna höwes döretdi, şeýle-de Türkmenistanyň tebigatyna täsir edýän howanyň üýtgemegi bilen bagly meseleleri ara alyp maslahatlaşmaga we olara garşy çözgüt tapmaga mümkinçilik döretdi. Dialogy, bilim almagy we amaly tejribäni öňe sürmek bilen, konferensiýa sebit we dünýä derejesinde ähmiýetli üýtgeşmeleri girizmek üçin ylham berýän platforma bolup hyzmat etdi. Dünýäde daşky gurşaw meseleleriniň barha artýan döwründe geljekki durnukly ösüşiň kepili hökmünde ýaşlaryň orny möhümdir. Howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlar maslahatynyň geçirilmegi Türkmenistanyň ýaşlarynyň ýaşyl we durnukly planetany döretmekde hyjuwlarynyň we höwesleriniň uludygyna şaýatlyk etdi.

Howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlar maslahatynyň (COY18) we BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşýan taraplaryň maslahatynyň (COP28) 28-nji mejlisiniň öňüsyrasynda, Türkmenistanyň Hökümeti bilen bilelikde BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysynyň edarasy, şeýle-de Beýik Britaniýanyň we Birleşen Arap Emirlikleriniň (BAE) Türkmenistandaky ilçihanalary tarapyndan gurnalan Ýaşlar maslahaty geçirildi. Daşoguz şäherindäki Türkmen oba hojalyk institutynyň binasynda geçirilen çärä daşky gurşaw bilen baglanyşykly möhüm meseleleri ara alyp maslahatlaşmak we howanyň üýtgemegine garşy çärelere ýaşlaryň hem gatnaşmagynyň mümkinçiliklerini öwrenmek maksady bilen welaýatyň ähli künjeginden ýaşlar gatnaşdy. Howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlar maslahaty howanyň üýtgemegi, durnukly oba hojalygy, Aral deňziniň meselesi we oba hojalygyny howanyň üýtgemegine uýgunlaşdyrmak ýaly daşky gurşawa degişli ýaşaýyş ähmiýetli meseleler boýunça Türkmenistanyň ýaşlaryna bilim bermäge we bu ugurda olaryň mümkinçiliklerini artdyrmaga gönükdirildi. Bu çäre tejribe alyşmak, mümkinçilikleri artdyrmak we global meselelere garşy innowasion çözgütleri tapmak üçin oňaýly platforma öwrüldi. Çärä 17-30 ýaş aralygyndaky ýaşlar, DÖM-iň ýaş ilçileri, BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysy jenap Dmitriý Şlapaçenko, Beýik Britaniýanyň we BAE-niň ilçihanalarynyň wekilleri gatnaşdylar. Milli hyzmadaşlardan bolsa Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň, Bilim ministrliginiň, Daşky gurşawy goramak ministrliginiň, bilim merkezleriniň, jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri bilen bir hatarda howanyň üýtgemegi we daşky gurşawy goramak boýunça bilermenler we hünärmenler gatnaşdylar. Maslahata gatnaşyjylar praktiki (tejribe) seminarlaryň dowamynda gyzgalaňly diskussiýalara gatnaşyp, jemgyýetde oňyn özgerişleri döretmek üçin zerur bolan bilimleri aldylar. Olar durnukly geljegi gurmak üçin ýerli tagallalaryň halkara borçnamalaryna, hususan-da, Pariž ylalaşygyna gabat gelmelidigini bellediler. Gyzyklanýan taraplaryň birnäçesiniň gatnaşmagynda geçirilen bu maslahat, ýaşlaryň howanyň üýtgemegine garşy göreşmek we daşky gurşaw meselelerini çözmek boýunça sebit we dünýä derejesinde alnyp barylýan işlere goşant goşmak isleýändiklerini görkezdi, şeýle hem bu çylşyrymly meseleleri çözmekde inklýuziw we pudagara çemeleşmäniň ulanylmagyna mümkinçilik döretdi. Bu maslahat howanyň üýtgemegine garşy göreşde ýaş nesliň esasy hyzmatdaş hökmünde ornunyň möhümdigini görkezdi, Türkmenistanly ýaşlaryň howanyň üýtgemegine garşy taslamalara işjeň gatnaşmagyna höwes döretdi, şeýle-de Türkmenistanyň tebigatyna täsir edýän howanyň üýtgemegi bilen bagly meseleleri ara alyp maslahatlaşmaga we olara garşy çözgüt tapmaga mümkinçilik döretdi. Howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlar maslahatynyň üstünlikli geçirilmegi Türkmenistanly ýaşlaryň howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly gaýragoýulmasyz meseleleri çözmäge ygrarlydygyna şaýatlyk edýär. Ýaş nesliň höwesliligi, täzelikçilligi we hyjuwlylygy Türkmenistan we bütin dünýä üçin durnukly gelejegi üpjün etmekde möhüm orun eýelejekdigi äşgärdir.

Türkmenistanda hökümete dahyly bolmadyk guramalaryň sany az bolsa-da, olaryň ýurduň çäginde ilatyň ejiz gatlaklary goldamakda möhüm, ägirt uly orny bar. Maýyplygy bolan adamlar Türkmenistanda ünssüz galmak howpy abanýan toparlaryň biridir. Olar köplenç durmuş taýdan goldawa, iş tapmaklyga mätaç we gündelik diskriminasiýa we ynamsyzlyga sezewar bolýarlar. “Üstün çykmak, ýeňip geçmek” manysy bolan “Ýeňme” guramasy Türkmenistanda maýyplaryň dürli zerurlyklaryny we okuw kynçylyklaryny kanagatlandyrmak üçin işleýän hökümete degişli bolmadyk guramadyr. “Biz dürli, emma deňdiris" şygary bilen hereket edýän “Ýeňme” bu adamlara we olaryň maşgalalaryna, şol sanda maýyp çagalar we ulular, garrylar, ýaşlar we aýallar üçin durrmuş taýdan goldaw we dikeldiş hyzmatlaryny berýär. 2022-nji ýylyň ahyrynda BMG-niň Hemişelik utgaşdyryjysynyň goldawy bilen “Ýeňme” Ýewropa Birleşigi tarapyndan maliýeleşdirilýän “Nur şöhlesi” (Spotlight Initiative) Merkezi Aziýa sebiti boýunça amala aşyrylýan maksatnamasyndan maýyp aýallara ýöriteleşdirilen okuwlar arkaly mümkinçilikleri döredýän täze “Gender deňsizligi bolmadyk dünýä” taslamasyny amala aşyrmak üçin grant aldy. Geçen aý BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysy Dmitriý Şlapaçenko taslamanyň ýerlerde nähili durmuşa geçirilýändigi bilen tanyşmak, hem-de Türkmenistandaky beýleki jemgyýetçilik guramalaryny täze, adaty bolmadyk maliýe çeşmelerinden peýdalanmaga ruhlandyrmak üçin Aşgabatdaky “Ýeňme” jemgyýetçilik guramasynyň edarasyna bardy. Hemişelik utgaşdyryjynyň topary guramanyň ýolbaşçysy Gulýa Çörekliýewa bilen söhbetdeş boldy. Ine, onuň gürrüň beren zatlary: “Ýeňme” haýsy jemgyýetlere hyzmat edýär? Siziň wezipäňiz we esasy ýörelgeleriňiz näme? Gulýa: 2005-nji ýylda aýratyn zerurlygy bolan çagalara we maýyplara sosial goldaw bermekden ybarat bir topar döretdik. Soňra bize beýleki ejiz toparlar - ýaşlar, aýallar, garrylar, köp çagaly maşgalalar, pes girdejili maşgalalar, ýetimler, adam söwdasynyň pidalary we ş.m. hem ýüz tutmaga başladylar. Netijede, guramanyň maksatnamalarynyň sany köpelip başlady, bu bolsa olary durmuşa geçirmek üçin serişde talap etdi. Jemgyýet jogapkärçiliginiň ýörelgelerine esaslanyp, 2012-nji ýylda “üstün çykmak, ýeňip geçmek” manyny berýän “Ýeňme” atly öz guramamyzy döretdik. Maýyp çagalary we ululary, garry we pes girdejili maşgalalary, ýaşlary we aýallary - iň ejiz adamlary birleşdirmek we sosial taýdan uýgunlaşdyrmak biziň üçin möhümdi. Türkmenistanda maýyplar haýsy päsgelçilikler bilen ýüzbe-ýüz bolýarlar? Maýyp aýal-gyzlaryň garşylaşýan aýratyn meseleleri barmy? Gulýa: Türkmenistanda maýyplar sosial stigma, iş mümkinçilikleriniň çäkli bolmagy we goldawyň bolmazlygy ýaly köp kynçylyklara duçar bolýarlar. Maýyp aýallar we gyzlar köplenç jynsparazlyk we medeni kadalar sebäpli goşmaça kynçylyklar bilen ýüzbe-ýüz bolýarlar. Bilime, işe ýerleşmäge we sosial integrasiýa ýaly päsgelçilikler jemgyýete doly gatyşmak ukybyny hasam çäklendirip bilerler. Türkmenistanda maýyp aýallar we gyzlar üçin iş mümkinçiligini döretmek üçin guramaňyz nähili işler alyp barýar? Gulýa: Guramanyň maksatnamalarynyň biri hünär kesgitlemäge gönükdirilen. Gurama ejiz ýaşlar üçin hünär okuw merkezini dolandyrýar. Merkezimizi enjamlaşdyrmaga guramamyzyň köp hyzmatdaşlary gatnaşdy. Çagalara konditer önümleri, tikinçilik we keşde, sungat we senetçilik öwredilýär. Geljekde bu olara iş tapmaga mümkinçilik berer. Şeýle hem, ilatyň ejiz toparlary üçin iş ýerlerini döretmek maksady bolan jemgyýetçilik kärhanasyny hasaba aldyk. “Ýeňmä”-niň maksatnamasyndan peýdalanýanlaryň 75% -i aýallar we gyzlar. Bu maksatnama olara nähili täsir etdi? Gulýa: Gülnar atly bir ýaş aýal hakda täsir galdyryjy bir hekaýa aýdyp bereýin. Ol karlik, özüne laýyk iş tapmakda köp kynçylyklara duşdy. Maksatnamamyzyň kömegi bilen Gülnar tikin we keşde ussatlygyny özleşdirdi. Häzirki wagtda ol nagşy özi taýýarlap bilýär we boýuna garamazdan professional tikin maşynynda işleýär. Maddy taýdan garaşsyz. Gülnaryň üstünlik hekaýasy maksatnamanyň maýyp aýal-gyzlaryň durmuşyna üýtgeýän täsirini görkezýän mysallaryň diňe biri. Dowamly serişdeleri almakda haýsy kynçylyklar bilen ýüzbe-ýüz bolýarsyňyz? Gulýa: Jemgyýetçilik guramalary üçin durnukly maliýeleşdirme köplenç esasy kynçylyk bolup durýar. Çäklendirilen maliýe çeşmeleri we jemgyýetçilik guramalaryny goldamagyň ähmiýetine düşünmezlik biziň tagallalarymyza päsgel berip biler. Şeýle-de bolsa, raýat jemgyýeti guramalaryna goldaw bermek möhümdir, sebäbi olar sosial hyzmatlardaky boşluklary doldurýarlar, çetleşdirilen toparlaryň hukuklaryny goldaýarlar we jemgyýetleriň umumy ösüşine we abadançylygyna goşant goşýarlar. Sebit başlangyjy maksatnamasynyň maliýeleşdirilmegi siziň guramaňyza nähili täsir etdi? Gulya: “Spotlight” jemgyýetçilik guramamyzyň ösmegine we taslamalaryň durmuşa geçirilmegine möhüm täsir etdi. Goşmaça çeşmeleriň kömegi bilen biz öz mümkinçiliklerimizi giňeldip, döwlet sektory we beýleki edaralar bilen gatnaşygymyzy güýçlendirip bileris. Bu, jynsy esasly zorlugyň we adam söwdasynyň pidalaryna goldaw berýän dürli jemgyýetçilik guramalarynyň ulgamyny hyzmatdaşlyga çekmek üçin ajaýyp mümkinçilikdir. Hemişelik utgaşdyryjynyň edarasynyň goldawy siziň guramaňyzyň gurşawyny we täsirini artdyrmakda nähili kömek etdi? Gulýa: Hemişelik utgaşdyryjynyň edarasynyň taslamamyzyň hökümetde hasaba alynmagynda uly roly bar. Olaryň goldawy we wagyz-nesihatlary administratiw ädimleri geçmäge we gerekli rugsatlary almaga kömek etdi. Olaryň kömegi bolmazdan, taslama ykrar edilmegine we kanunylygyna eýe bolmakda çynlakaý kynçylyklara duçar bolardy. Hemişelik utgaşdyryjynyň edarasynyň gatnaşmagy diňe bir başlangyjymyzyň abraýyny galdyrman, eýsem geljekki hyzmatdaşlyklara hem giň ýol açdy. Olaryň goldawy alyp barýan işlerimizi öňe sürmekde we Türkmenistanda maýyp aýal-gyzlaryň durmuşyna oňyn täsir etmekde bahasyna ýetip bolmajak ähmiýete eýedir.